Rosyjskie wpływy w systemie adresów IP. Nowy, cichy front zagrożeń dla europejskiego cyberbezpieczeństwa

Europa coraz więcej inwestuje w cyberobronę, sztuczną inteligencję i ochronę infrastruktury krytycznej. W unijnych dokumentach strategicznych pojawiają się zapisy o zdolnościach prewencyjnych i ofensywnych w cyberprzestrzeni. Tymczasem uwadze opinii publicznej umyka obszar znacznie mniej spektakularny, lecz o fundamentalnym znaczeniu: system zarządzania adresami IP, czyli podstawowymi „numerami identyfikacyjnymi” internetu. To właśnie tam – jak ostrzegają eksperci – Rosja od lat buduje przewagę, która dziś nabiera wyraźnie geopolitycznego charakteru.

Adres IP to nie tylko techniczny szczegół. To punkt wyjścia dla każdej komunikacji w sieci. Kontrola nad dużymi pulami adresów oznacza możliwość ukrywania pochodzenia ruchu, utrudniania atrybucji cyberataków i wpływania na stabilność całych segmentów infrastruktury cyfrowej. Rosja należy do państw dysponujących wyjątkowo rozbudowanym zasobem adresów IP, odziedziczonym jeszcze po czasach Związku Radzieckiego. Przez dekady był to fakt marginalny. Dziś staje się elementem szerszej strategii wpływu.

RIPE NCC w cieniu geopolityki

Za zarządzanie adresami IP w Europie, na Bliskim Wschodzie i w części Azji odpowiada RIPE Network Coordination Centre (RIPE NCC) z siedzibą w Amsterdamie. Organizacja ta formalnie działa jako neutralny, techniczny podmiot non-profit. Jej decyzje mają jednak realne konsekwencje polityczne i bezpieczeństwa – zwłaszcza w warunkach wojny hybrydowej.

Rosja pozostaje pełnoprawnym członkiem RIPE NCC z prawem głosu. Według europejskich analityków bezpieczeństwa Moskwa od lat wykorzystuje tę pozycję, aby wpływać na procedury i kierunki działania organizacji. W strukturach decyzyjnych i eksperckich RIPE NCC pracują osoby powiązane z Rosją lub szeroko rozumianą przestrzenią postsowiecką, co zwiększa możliwości nieformalnego oddziaływania.

Nie chodzi o klasyczne cyberataki ani spektakularne włamania. Specjaliści mówią raczej o „cichym wpływie”: połączeniu obecności instytucjonalnej, zaplecza technicznego i proceduralnej władzy, która pozwala realizować cele strategiczne bez otwartego konfliktu.

Współpraca mimo sankcji

Szczególne kontrowersje budzi fakt, że RIPE NCC w 2017 roku podpisało memorandum o współpracy z rosyjskim ministerstwem ds. komunikacji. Resort ten jest ściśle powiązany z rosyjskim aparatem bezpieczeństwa i odgrywa kluczową rolę w kontroli internetu w Federacji Rosyjskiej.

Po rozpoczęciu pełnoskalowej agresji Rosji przeciwko Ukrainie relacja ta nabrała nowego znaczenia. Część decyzji RIPE NCC – m.in. wydłużanie terminów płatności czy przywracanie usług rosyjskim operatorom – w praktyce pomogła łagodzić skutki zachodnich sankcji. Organizacja konsekwentnie tłumaczyła się zasadą apolityczności i neutralności technicznej.

W europejskich stolicach coraz częściej słychać jednak głosy, że taka interpretacja neutralności jest anachroniczna. W realiach wojny hybrydowej brak reakcji staje się de facto formą przyzwolenia na omijanie sankcji i podważanie wspólnej polityki bezpieczeństwa.

Ukraińskie adresy IP jako narzędzie maskowania

Jednym z najbardziej alarmujących wątków jest kwestia ukraińskich adresów IP na terytoriach okupowanych przez Rosję. Ukraińskie firmy telekomunikacyjne relacjonują przypadki gróźb, nacisków, a nawet przemocy wobec pracowników, aby wymusić przekazanie dostępu do infrastruktury sieciowej.

Na podstawie przejętych danych podmioty kontrolowane przez Rosję występowały następnie do RIPE NCC o transfer adresów IP – i w wielu przypadkach otrzymywały na to zgodę. W efekcie rosyjska aktywność w cyberprzestrzeni może być prowadzona z adresów formalnie zarejestrowanych jako ukraińskie.

Dla służb bezpieczeństwa oznacza to poważny problem: atrybucja cyberataków staje się znacznie trudniejsza, a pole do dezinformacji i fałszywych oskarżeń wobec Ukrainy – znacznie szersze. Eksperci ostrzegają, że to luka systemowa, która osłabia zdolność Unii Europejskiej do skutecznej reakcji na zagrożenia cyfrowe.

Czas na rewizję „neutralności technicznej”

Wojna w Ukrainie oraz rosnąca rola cyberprzestrzeni pokazują wyraźnie, że zarządzanie infrastrukturą cyfrową nie może być oderwane od realiów politycznych i bezpieczeństwa. RIPE NCC dysponuje narzędziami, które – nawet nieintencjonalnie – mogą służyć interesom państw autorytarnych.

Coraz więcej europejskich decydentów postuluje wzmocnienie nadzoru, przejrzystości i odpowiedzialności instytucji zarządzających kluczowymi zasobami internetu. Autonomiczny status RIPE NCC bywa dziś postrzegany jako sprzeczny z potrzebami bezpieczeństwa Unii Europejskiej.

Jeśli Europa chce uniknąć sytuacji, w której adresy IP staną się kolejną ukrytą bronią wojny hybrydowej, będzie musiała powiązać techniczne zarządzanie internetem z ramami prawnymi i bezpieczeństwa UE. W przeciwnym razie cyfrowa infrastruktura kontynentu pozostanie podatna na wpływy tych, którzy nie traktują internetu jako neutralnej przestrzeni, lecz jako kolejne pole walki.

Autor: Franciszek Kozłowski