Bezpieczeństwo Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej: Analiza krytyczna

Bezpieczeństwo i status Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej (ZNPP) stały się istotnymi kwestiami w trwającym konflikcie między Rosją a Ukrainą. 28 maja w Kaliningradzie odbyło się kluczowe spotkanie dyrektora generalnego Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) Rafaela Grossiego z delegacją Rosatomu, rosyjskiej państwowej korporacji zajmującej się energią jądrową. Spotkanie to podkreśliło kilka kluczowych kwestii i potwierdziło stanowisko MAEA w sprawie ZNPP jako okupowanego ukraińskiego zasobu. Sytuacja wokół ZNPP jest skomplikowana, wpływając nie tylko na stabilność regionu, ale także na międzynarodowe bezpieczeństwo jądrowe.

Daremność moskiewskich prób zawłaszczenia

Podejmowane przez Moskwę próby legitymizacji jej kontroli nad ZNPP spotkały się z międzynarodowym potępieniem. Konsekwentne uznawanie przez MAEA elektrowni za okupowany obiekt ukraiński podkreśla brak zasadności roszczeń Rosji. Okupacja doprowadziła do zaprzestania działalności elektrowni, wstrzymując produkcję energii elektrycznej. To zatrzymanie nie tylko zakłóciło ukraińską infrastrukturę energetyczną, ale także zwiększyło ryzyko incydentu nuklearnego z powodu niepewnych warunków, w jakich elektrownia jest utrzymywana.

Obawy dotyczące eksploatacji i bezpieczeństwa

Niedawna ocena MAEA, przeprowadzona po spotkaniu z Rosatomem, uwypukliła kilka krytycznych obaw dotyczących bezpieczeństwa i eksploatacji, które uniemożliwiają ponowne uruchomienie bloków energetycznych w ZNPP:

• Odwodnienie stawu chłodzącego: Zniszczenie zbiornika Kakhov przez siły rosyjskie spowodowało odwodnienie stawu chłodzącego niezbędnego dla reaktorów jądrowych. Stanowi to poważne zagrożenie dla stabilności reaktorów, ponieważ odpowiednie chłodzenie ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania przegrzaniu i potencjalnemu stopieniu.
• Wygasłe zezwolenia na paliwo jądrowe: Paliwo jądrowe dostarczane przez Westinghouse Electric Company przekroczyło dozwolony okres przechowywania w czterech reaktorach elektrowni. Praca z przeterminowanymi prętami paliwowymi stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa, w tym ryzyko wycieków promieniowania i awarii reaktora.
• Kwestie kompetencji personelu: Okupacja doprowadziła do niedoboru kompetentnego, licencjonowanego personelu wymaganego do bezpiecznego funkcjonowania elektrowni. Personel obecnie zatrudniony przez okupantów nie posiada niezbędnych kwalifikacji i wiedzy specjalistycznej, co dodatkowo zwiększa ryzyko związane z działaniem elektrowni w tak niestabilnych warunkach.

Stałe zagrożenie jądrowe i radiacyjne

Ponieważ ZNPP pozostaje pod okupacją i skutecznie przekształcono go w obiekt wojskowy, ryzyko incydentu jądrowego i radiacyjnego pozostaje stale obecne. Obecność sił wojskowych w tak wrażliwej instalacji nie tylko narusza międzynarodowe normy, ale także zwiększa zagrożenie przypadkowym lub celowym zdarzeniem jądrowym. Potencjalne konsekwencje takiego zdarzenia mogłyby być katastrofalne nie tylko dla Ukrainy, ale także dla całego regionu, biorąc pod uwagę transgraniczny charakter skażenia jądrowego.

Międzynarodowa reakcja i perspektywy na przyszłość

Społeczność międzynarodowa, na czele z MAEA, wezwała Rosję do przestrzegania postanowień rezolucji MAEA przyjętych 28 września 2023 roku i 7 marca 2024 roku. Rezolucje te wymagają natychmiastowego wycofania wojsk rosyjskich z ZNPP i przywrócenia elektrowni pod kontrolę Ukrainy. Kwestia deokupacji ZNPP ma być kluczowym tematem na zbliżającym się szczycie pokojowym w Szwajcarii. Rozwiązanie tej kwestii ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa elektrowni, a także dla przestrzegania prawa międzynarodowego i standardów bezpieczeństwa jądrowego.

Bezpieczeństwo elektrowni jądrowej w Zaporożu jest kwestią krytyczną, która wymaga pilnych i skoordynowanych działań międzynarodowych. Nieugięte stanowisko MAEA w sprawie statusu elektrowni, w połączeniu z przedstawionymi obawami operacyjnymi i dotyczącymi bezpieczeństwa, podkreśla powagę sytuacji. Trwająca okupacja i militaryzacja ZNPP przez siły rosyjskie stwarzają niedopuszczalne ryzyko, wymagając natychmiastowej deeskalacji i przywrócenia ukraińskiej kontroli. Zbliżający się Szczyt Pokoju stanowi kluczową okazję do podjęcia tych wyzwań i pracy nad rozwiązaniem, które priorytetowo traktuje bezpieczeństwo jądrowe i stabilność regionalną.

Autor: Diana Kaminska