Czy Moskwa otrzymała członkostwo  w ONZ?

W całym historycznym okresie istnienia ziem ukraińskich najpierw Rosja imperialna, później Rosja Sowiecka wzmogła starania o całkowite wchłonięcie Ukrainy. Rosja potrzebuje Ukrainy jako wsparcia politycznego, gospodarczego i duchowego. Rosja jest zainteresowana surowcami Ukrainy, a przede wszystkim złożami uranu, metalami ziem rzadkich, tytanem, manganem, złotem, kredą, solą, surowcami energetycznymi, rudą żelaza itp. Ludność Rosji potrzebuje znacznej ilości produktów spożywczych: ukraińskiego chleba, cukru, oleju, mięsa, mleka, drobiu, owoców i warzyw itp. Wszystko to jest na Ukrainie, rośnie na żyznych ukraińskich czarnoziemach, jest uprawiane i pielęgnowane przez ukraińskich robotników.

Dla Rosji atrakcyjne są nie tylko znaczne zasoby profesjonalnej siły roboczej Ukrainy, a także intelektualnej i naukowej potencjał; rozwinięty kompleks militarno-przemysłowy, rozbudowana i efektywna infrastruktura społeczna zbudowana w państwie itp. Ponadto Ukraina szczyci się swoją starożytną historią, pielęgnuje kulturowe rarytasy, zabytki – perły architektury, w tym liczne katedry i kościoły; przechowuje zbiory muzealne. Kilkadziesiąt pomników historii Ukrainy jest uznanych za niezrównane dziedzictwo światowej kultury, włączonych do światowego dziedzictwa UNESCO i znajdujących się pod ochroną tej organizacji.

Federacja Rosyjska, która mowila Swiatu ze jest „gwarantem suwerenności Ukrainy”, bez wypowiedzenie wojny zaatakowała Ukrainę. Ukraina zmuszona była zwrócić się po pomoc i ochronę do  państw liderów  i organizacje międzynarodowych.

Schematy bezpieczeństwa wprowadzone w stosunkach międzynarodowych mają kilka poziomów i opcji ochrony. Kształtują się one, naszym zdaniem, na poziomie jednostronnym, dwustronnym i wielostronnym. Pierwszy nastawione jest na rozwój własnych zasobów bezpieczeństwa, tworzy systemy obrony wewnętrznej, które opierają się wyłącznie na siłach zbrojnych własnego państwa. Oczywiście nikt nie wyklucza z tej opcji zakupu broni zagranicznej i sprzedaży własnej, wspólnych ćwiczeń itp.

Drugi poziom, wyrastający z dwustronnego wsparcia zaprzyjaźnionych krajów, ma na celu ochronę już dwóch partnerów. Wariant ten często kształtuje się i rozwija w oparciu o partnerstwo strategiczne, które jest rozwijane, przyjmowane i wdrażane przez oba państwa realizujące nazwany schemat bezpieczeństwa. Najwyższym przejawem tego rodzaju ochrony jest naszym zdaniem udostępnienie własnych sił zbrojnych w celu odwrócenia zagrożenia dla partnera strategicznego. Strategiczne partnerstwo na najwyższym szczeblu zostało kiedyś ustanowione przez Stany Zjednoczone Ameryki z niektórymi partnerami, takimi jak Japonia, Republika Korei, Tajwan itp.

Według naszego schematu istnieje jeszcze trzeci poziom ochrony – ochrona zbiorowa, m.in która obejmuje kilka państw łączących własne wysiłki w konfrontacji z wrogiem. Taki schemat jest już podobny do siatki bezpieczeństwa, która obejmuje obronę wojskową, informacyjną, cybernetyczną, ideologiczną, a także obejmuje przestrzeń kosmiczną, powietrzną, powierzchniową i podwodną itp. Wszystkie te kierunki są jasno rozwinięte, role każdego uczestnika są określone i ujęte w jednym schemacie obrony przed agresorem.

Najwyższy poziom ochrony w skali globalnej jest system bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. To ONZ ma prawa i obowiązki chronić cały świat przed wojną. Chociaż ta organizacja nie jest organizacją wojskową, ma pełną przewagę nad agresorem: ma prawo identyfikować, neutralizować i odpowiednio karać za zbrodnie przeciwko ludzkości.

W sytuacji, jaka wytworzyła się wokół Ukrainy, tylko ten system – system bezpieczeństwa zbiorowego ONZ – jest zaprojektowany i zdolny do ochrony naszego kraju przed agresorem i zakończenia wojny. Światowy system bezpieczeństwa, który ukształtował się po zakończeniu II Wojny światowej, został określony w dokumentach założycielskich Organizacji Narodów Zjednoczonych. Opiera się na mechanizmie sieci bezpieczeństwa Organizacji, zapisanym w Karcie Narodów Zjednoczonych. Artykuły tego najważniejszego dla ludzkości dokumentu prawnego odnoszą się zatem do zobowiązania wszystkich państw, zgodnie z artykułem 2 Karty Organizacji, do powstrzymania się od groźby użycia siły lub użycia siły przeciwko integralności terytorialnej lub niezależności politycznej.

Społeczność światowa, odpowiadając na rosyjską agresję na Ukrainę, przyjęła w ramach ONZ ważny pakiet odpowiednich dokumentów ochronnych. Popierając oświadczenie Sekretarza Generalnego Organizacji z 24 lutego 2022 r., 141 państw jednogłośnie potwierdziło suwerenność Ukrainy (!). Państwa te poparły rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ z żądaniami skierowanymi do Federacji Rosyjskiej w sprawie zaprzestania agresji na Ukrainę. Wśród nich są nawet te, które znajdują się w strefie wpływów rosyjskich, jak np. Serbia. Jednocześnie w głosowaniu nie uczestniczyły inne zależne od czynnika rosyjskiego, czyli na pierwszy rzut oka „ignorujące” tę procedurę, jak na przykład Wenezuela. Ale ta formuła wyrażania niezgody na jakąś decyzję i demonstrowania swojego stanowiska jest często stosowana w praktyce dyplomatycznej. Takie zachowanie często pomaga państwom „zachować twarz”, aby ostatecznie nie zepsuć relacji, które dość trudno później odbudować.

Tylko 5 krajów (ze 192) nie poparło decyzji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z żądaniami wobec Federacji Rosyjskiej zaprzestania agresji na Ukrainę. Należą do nich Rosja, Republika Białorusi, Syria, Korea Północna i Erytrea. Należy zauważyć, że rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ wymaga od Rosji nie tylko zatrzymania zaatakować, a jednocześnie rozwiązać kwestię deokupacji Krymu i Donbasu. Jednocześnie, powołując się na rezolucję z 1974 r. w sprawie definicji agresji jako użycia siły zbrojnej przez państwo przeciwko suwerenności, integralności terytorialnej lub niezależności politycznej innego państwa, uczestnicy dyskusji potwierdzili swoje przywiązanie do suwerenności, niepodległości, jedność i integralność Ukrainy, w tym jej wód terytorialnych. Oznacza to, że dopóki Federacja Rosyjska nie wyzwoli okupowanego morza, będzie uważana za agresora.

Jednocześnie ważne jest również potępienie przez ONZ wszelkich wypowiedzi Federacji Rosyjskiej na temat użycia broni masowego rażenia. ONZ zwraca również uwagę na potencjalny wpływ wojny na wzrost braku bezpieczeństwa żywnościowego na całym świecie, bo Ukraina jest eksporterem zboża i innych produktów rolnych dla calego swiata.

Jednak wszystkie wyżej wymienione zastrzeżenia, oświadczenia, międzynarodowe potępienie agresji Federacji Rosyjskiej nie doprowadziłi do pozytywnego wyniku. Rosja po raz kolejny nadużyła swoich praw jako stałego członka Rady Bezpieczeństwa i sfałszowała decyzję w sprawie swojej agresji na Ukrainę. A więc Rosja naruszyła podstawową normę Karty Narodów Zjednoczonych. Niestety brak jednomyślności stałych członków na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa ONZ uniemożliwił wypełnienie głównego zadania tej struktury bezpieczeństwa, jakim jest ochrona Ukrainy oraz utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Apel Ukrainy do ONZ, potępienie rosyjskiej agresji, uznanie Rosji agresorem itp. postawili na porządku dziennym następną, nie mniej ważną iz punktu widzenia popełnionej zbrodni przeciwko ludowi kwestię szczególnej wagi, a mianowicie legalność członkostwa Rosji w ONZ. Problem ten od dawna niepokoi wiele pokoleń dyplomatów z różnych krajów świata, którzy należycie sformalizowali swoje członkostwo w ONZ. Pojawiają się wątpliwości i zastrzeżenia co do członkostwa Rosji w ONZ, które już otrząsnęły się z niepamięci sprzed prawie osiemdziesięciu lat. To wtedy, w trakcie i po drugiej wojnie światowej, trzy zwycięskie kraje: USA, ZSRR i Wielka Brytania uzgodniły przyszły porządek świata.

Krótka historie pytania. Pomysł stworzenia nowej organizacji bezpieczeństwa światowego został wysunięty przez ówczesnego prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, w którego pamięci pozostawiono niezmienioną nazwę ONZ.

Kwestia wdrożenia systemu głosowania w przyszłej organizacji została zbudowana zgodnie z wymogami uniwersalizmu: jedno państwo miało tylko jeden głos przy podejmowaniu decyzji w głosowaniu. Między twórcami ONZ toczyła się zacięta walka o dodatkowe głosy. Józef V. Stalin nalegał na włączenie wszystkich republik radzieckich do przyszłej ONZ. Jednak przywódca USA słusznie odrzucił propozycje przywódcy radzieckiego, argumentując, że republiki ZSRR nie były suwerennymi państwami z 1922 r. – wtedy delegowali prawo polityki zewnętrznej Rosji. Po długiej debacie Stalinowi udało się zostawić za Związkiem trzy miejsca: Ukrainę, Białoruś i ZSRR. Dwie pierwsze republiki najbardziej ucierpiały w czasie wojny i okupacji. Aby kraje wiodące uznały taką opcję, Stalin zmienił nawet konstytucje Związku i republik poprzez nowe wydanie niezbędnych artykułów, „przywracając” republikom przepisy o prawie stosunków międzynarodowych, które zostały zabrany i „delegowany”, gdy powstał ZSRR.

W tekście Karty Narodów Zjednoczonych do dziś nie ma wzmianki o Rosji. Chodzi tylko o ZSRR jako stałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ. Dlatego w przeciwieństwie do Ukrainy i Białorusi Rosja nigdy nie była członkiem ONZ. Najważniejsze jest to, że Rosja i ZSRR to odrębne państwa, różne podmioty prawa międzynarodowego, których nie można w żaden sposób utożsamiać. Jak wiecie, kiedy ZSRR przestał istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego i jako rzeczywistość geopolityczna w 1991 roku, jego członkostwo w ONZ zostało automatycznie zakończone. Jednak w tym samym roku miejsce Unii w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, a co za tym idzie w Zgromadzeniu Ogólnym Organizacji, niezgodnie z Kartą, zajęła Rosja, ogłaszając się „państwem kontynuacyjnym” ZSRR bez żadnego powodu.

W związku z powyższym nasuwa się pytanie: dlaczego Rosja stała się następcą prawnym Związku Sowieckiego? Na jakiej podstawie Rosja zajęła miejsce w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ i stałe miejsce w najbardziej wpływowym organie strukturalnym, Radzie Bezpieczeństwa ONZ? Odpowiedź jest następująca. Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku Stany Zjednoczone Ameryki uznały Federację Rosyjską za jedynego następcę ZSRR. Nie istnieją żadne inne podstawy prawne ani dokumenty, na których opiera się sukcesja prawna.

Żadna z decyzji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie przyjęcia Federacji Rosyjskiej do ONZ nie została zatwierdzona. Art.23 Karty Narodów Zjednoczonych nie zawiera wzmianki o Rosji na liście stałych członków Rady Bezpieczeństwa. A Sekretariat ONZ nie opublikował stosownych dokumentów dotyczących etapów kwalifikacyjnych do uzyskania członkostwa Federacji Rosyjskiej w Organizacji, które muszą przejść wszyscy kandydaci do członkostwa, którzy przeszli tę drogę i które potwierdzają ustalione praktykę w ONZ.

Rosję uznano za de facto następcę przede wszystkim ze strachu państw zachodnich przed sowiecką spuścizną nuklearną. W rezultacie: Rosja odziedziczyła sowieckie miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ.

W okresie istnienia ONZ można zaobserwować szereg precedensów dotyczących zmian statusu państw. Jednocześnie wszyscy chcący uzyskać członkostwo przechodzili odpowiednią procedurę przewidzianą w Karcie Narodów Zjednoczonych. O zastosowaniu art.4 Karty, który reguluje kwestię uzyskania członkostwa w ONZ, szczegółowo opisuje m.in. doświadczenie Pakistanu. W 1947 r. Indie Brytyjskie rozpadły się, a na ich terytorium powstały nowe państwa – Związek Indii i Pakistanu. Indie zachowały prawo do członkostwa w ONZ, a Pakistan przeszedł specjalną procedurę rejestracji. Inny przykład ilustruje sytuację dotyczącą rotacji krajów kandydujących do członkostwa w ONZ. W ten sposób Tajwan został zastąpiony przez Chińską Republikę Ludową w Radzie Bezpieczeństwa w 1971 roku. Wymagało to dwóch trzecich głosów Zgromadzenia Ogólnego. Jest więc precedens. A takich zmian można dokonać przy woli międzynarodowej.

Przepychając kwestię swojego członkostwa za pośrednictwem ONZ i łamiąc Kartę Narodów Zjednoczonych, Federacja Rosyjska nie tylko nie przestrzega postanowień Karty Narodów Zjednoczonych, ale kraj ten rażąco ją łamie.

Czy jest wyjście z tej sytuacji i czy można w niej znaleźć pewne mechanizmy system ONZ w celu rozwiązania problemu? Ponieważ nie ma dokumentu prawnego, na podstawie którego Rosja jest następcą prawnym Związku Sowieckiego jako stałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ. Po przeanalizowaniu wydarzeń, które miały miejsce, a także odpowiednich dokumentów międzynarodowych, należy zwrócić uwagę na następujące elementy systemu międzynarodowej egzystencji, które mogą być wykorzystane do przybliżenia systemu do rozwiązywania problemów w interesie Ukrainy.

Przede wszystkim jest to obowiązek dobrej wiary. Artykuł 2 Karty Narodów Zjednoczonych nakłada na wszystkich jej członków obowiązek rzetelnego wypełniania zobowiązań wynikających z Karty, w celu zapewnienia wszystkim praw i korzyści wynikających z członkostwa. Ta sama formuła jest zawarta w preambule rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie agresji na Ukrainę. Sumienność odgrywa ważną rolę w apelacji Ukrainy do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, w której twierdzi ona, że ​​argumenty prawne przedstawione przez Rosję dla uzasadnienia inwazji są sprzeczne z rzetelną realizacją Konwencji o ludobójstwie z 1948 roku. Karta Narodów Zjednoczonych może stać się podstawą argumentu prawnego przeciwko agresorowi – stałemu członkowi Rady Bezpieczeństwa.

Poniższe postanowienia i zasada niedopuszczalności nadużycia prawa. Według niej stały członek Rady Bezpieczeństwa ONZ (w tym przypadku agresora) nie ma prawa blokować dalszych uchwał Rady Bezpieczeństwa zmierzających do realizacji głównego celu tej instytucji sprzecznego z interesami stałego członka Organizacji.

Bibliografia

Karta Narodów Zjednoczonych. URL: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/995010#Text

Ludmiła D. Czekalenko. Protect Ukraine through the UN mechanizm. Referat na konferencji naukowej: Law, authoritarianism, revolution: critical legal theory for troubled times. Centre for International Research on Law, Culture and Power. Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 13-14 May 2022 (in eng),  https://ivinas.gov.ua/viina-rf-proty-ukrainy/shchodomozhlyvostei-zakhystu-ukrainy-cherez-mekhanizmy-oon-protect-ukraine-through-the-unmechanism.html

Tekst decyzji ONZ w sprawie agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Tłumaczenie z adnotacjami. URL: https://www.eurointegration.com.ua/articles/ 2022/03/2/7135100/ROZDZIAŁ VIII 1435.

Berveno S.M. Zasada niedopuszczalności nadużycia praw w zobowiązaniach umownych // Biuletyn Charkowskiego Narodowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych. 2006. nr 32. s. 276–287.

Rezolucja Rady Bezpieczeństwa nr 29 z 12 sierpnia 1947 r. URL: https://documents-dds-ny un.org/doc/UNDOC/GEN/NL1/454/09/pdf/.

„Schwytanie bandytów”: jak Rosja uzurpowała sobie miejsce ZSRR w ONZ // Sprawy zewnętrzne. 2019, nr 2–3. str. 19.

Rosja została pozbawiona praw wyborczych. URL: https://unesco.mfa.gov.ua/news/rosiyu-pozbavi-prava-provesti-sesiyu-komitetu-vsesvitnoyi-spadshchini-yunesko-v-kazani

Zwycięstwo w wojnie o barszcz jest nasze! URL: https://www.pap.pl/ua/news%2C1272780%2

L. Chekalenko. Polityka zewnętrzna Ukrainy: podręcznik dla szkół wyższych. Kijów. „ŁAT&K”, Ukraine. 2015. 477 s.