W sprawie przystąpienia Ukrainy do Inicjatywy Trzech Mórz

20 czerwca Ukraina uzyskała specjalny status partnera uczestniczącego w Trimorje, międzynarodowej inicjatywie gospodarczej i infrastrukturalnej, która skupia 12 państw Unii Europejskiej wokół mórz: Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego – co zresztą zadecydowało o nazwie podmiotu.

Inicjatywa Morza Bałtyckiego, Adriatyku i Morza Czarnego obejmuje 12 krajów Europy Środkowej i Wschodniej: Austrię, Bułgarię, Chorwację, Czechy, Estonię, Węgry, Łotwę, Litwę, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię.

Kraje te zajmują powierzchnię 1,21 mln km2 (29% terytorium UE) i są domem dla 25% ludności UE. Łączny PKB krajów Trimorja stanowi 19% łącznego PKB Unii Europejskiej.

Główną ideą Inicjatywy Trzech Mórz jest promowanie rozwoju gospodarczego i wzmocnienie współpracy pomiędzy regionami Europy Środkowej i Wschodniej poza Unią Europejską – w ramach bardziej elastycznej niż UE lokalnej unii gospodarczej, która umożliwiłaby państwom członkowskim lepsze wykorzystanie ich potencjału w czasach, gdy współpraca gospodarcza pomiędzy państwami często staje się zorientowana politycznie i staje się zakładnikiem samej sytuacji politycznej.

Próbując stworzyć stowarzyszenie gospodarcze lepiej przystosowane do nowych wyzwań geopolitycznych i wolne od sprzeczności między głównymi graczami politycznymi wiodących państw UE – Francją i Niemcami – kraje Europy Środkowej i Wschodniej, znajdujące się od niedawna na gospodarczych peryferiach, podjęły inicjatywę będącą odpowiedzią na obecne realia gospodarcze.

Zjednoczenie krajów Trimorja można również postrzegać jako swoistą odpowiedź na polityczno-gospodarczy dyktat Federacji Rosyjskiej, która konsekwentnie przekształca realizację międzynarodowych projektów handlowych w broń geopolityczną, próbując postawić kraje partnerskie w sytuacji impasu. Podejście Kremla do rozwijania współpracy gospodarczej z krajami europejskimi wyraźnie ilustruje sytuacja w zakresie zaopatrywania większości państw europejskich w rosyjskie produkty naftowe i gaz ziemny.

Pragnąc stworzyć prawdziwie równoprawne, obopólnie korzystne relacje, inicjatorzy Inicjatywy Trzech Mórz na szczycie w 2018 r. określili logistykę, transport, energię i gospodarkę cyfrową jako główne obszary współpracy.

Główne projekty infrastrukturalne krajów Trimorje obejmują:

• Transeuropejski korytarz transportowy łączący litewską Kłajpedę z greckimi Salonikami;
• szlak kolejowy Bałtyk-Adriatyk;
• infrastruktura do dostaw gazu skroplonego, w tym terminale morskie w Polsce i Chorwacji;
• Kolejowy korytarz transportowy Rail Baltica;
• Korytarz towarowy Kolei Bursztynowej;
• Autostrada Via Baltica łącząca Pragę i Helsinki przez Polskę, Litwę, Łotwę i Estonię.

Podczas szczytu, który odbył się 20 czerwca, państwa Inicjatywy Trzech Mórz przyznały Ukrainie specjalny status partnera uczestniczącego w stowarzyszeniu. Zdaniem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, ten rodzaj partnerstwa różni się od partnerstwa strategicznego, w którym uczestniczą USA, Komisja Europejska i Wielka Brytania. Ten rodzaj partnerstwa jest przeznaczony dla krajów, które nie są członkami Unii Europejskiej. Premier Polski Mateusz Morawiecki powiedział jednak, że projekt ITM nie jest możliwy bez udziału w nim Ukrainy i – jak uważają europejscy partnerzy naszego kraju – członkostwo Ukrainy w Trimorju jest częścią drogi Ukrainy do członkostwa w Unii Europejskiej. 

Ukraina nie jest członkiem Trimorja, ale prezydent Wołodymyr Zełenski, przemawiając 20 czerwca na szczycie ITM, zauważył, że w trudnych czasach rosyjskiej agresji to właśnie państwa Inicjatywy łączą Ukrainę z „wolnym światem”. Przez terytorium członków Inicjatywy Trójmorza Ukraina otrzymuje od swoich partnerów broń i paliwo, a także może eksportować żywność. V. Zelenski zauważył, że Ukraina może ściśle współpracować z państwami ITM w następujących obszarach:

• logistyka. W ramach ITM przewiduje się rozwój handlu światowego poprzez tworzenie nowych europejskich korytarzy logistycznych, dlatego ważne jest, aby Ukraina stała się jednym z przewoźników na tych trasach. Prezydent wspomniał o budowie transeuropejskiej autostrady Via Carpathia, gdzie Ukraina mogłaby odegrać rolę ważnego węzła logistycznego i już teraz przyłączyć się do tego projektu, całkowicie rezygnując z logistycznych powiązań z Federacją Rosyjską;
• infrastruktura i cyfryzacja – Ukraina może wspierać wiele projektów infrastrukturalnych w zakresie cyfryzacji i wzmocnić regionalną łączność cyfrową;
• energia. Ukraina posiada jedne z największych magazynów gazu w regionie i wykorzystując możliwości interkonektorów Polska-Słowacja, Polska-Ukraina, mogłaby zaspokoić potrzeby wszystkich krajów Trimorje.

Co więcej, eksport ukraińskiej energii elektrycznej może pomóc krajom ITM w pozbyciu się presji energetycznej ze strony Federacji Rosyjskiej, co w kontekście otwartej konfrontacji gospodarczej Rosji z krajami europejskimi i nałożenia na nią sankcji gospodarczych ma szczególne znaczenie.